Υφιστάμενη κατάσταση
Η ιχθυοκαλλιέργεια αποτελεί έναν ακμάζοντα τομέα της Ελληνικής οικονομίας. Πρόκειται για μια δραστηριότητα που καταλαμβάνει ήδη ένα σημαντικό τμήμα των ακτών της χώρας και αναμένεται να διπλασιαστεί σε μέγεθος μέχρι το έτος 2030. Οι πιέσεις που ασκούν οι ιχθυοκαλλιέργειες στο φυσικά παράκτια οικοσυστήματα έχουν διερευνηθεί επαρκώς, αλλά ελάχιστες δράσεις έχουν καταγραφεί για τον περιορισμό τους πέραν της επιβολής περιοριστικών κανονιστικών ρυθμίσεων. Οι σπόγγοι φαίνεται να είναι ιδανικοί υποψήφιοι για τη δημιουργία ολοκληρωμένων πολυτροφικών συστημάτων υδατοκαλλιέργειας, δεδομένου ότι παρουσιάζουν σημαντικό βιοπαραγωγικό ενδιαφέρον.
Στόχοι
To διεπιστημονικό ερευνητικό πρόγραμμα SPINAQUA (“Συγκαλλιέργεια σπόγγων σε ιχθυοκαλλιεργητικές μονάδες: Στοχεύοντας στη βελτίωση της ποιότητας υδάτων και στην παραγωγή φυσικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας”) στοχεύει στη διερεύνηση της δυνατότητας παράλληλης καλλιέργειας σπόγγων σε ιχθυοκαλλιεργητικές μονάδες με στόχο τη βιοαποκατάσταση και τη βιοπαραγωγή. Για αυτό το σκοπό, υιοθετεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που περιλαμβάνει την επιλογή των κατάλληλων ειδών σπόγγων, την εγκατάσταση των επιλεγμένων ειδών σε πειραματική καλλιέργεια ανοιχτής θάλασσας, καθώς και την εργαστηριακή μελέτη και αξιολόγηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι σπόγγοι στο πεδίο της βιοτεχνολογίας. Υιοθετώντας τις πλέον εξειδικευμένες και σύγχρονες ερευνητικές τεχνικές, το πρόγραμμα φιλοδοξεί να εγκαθιδρύσει τη θεμελιώδη βάση για την υποστήριξη και ανάπτυξη μελλοντικών σχεδίων βιοαποκατάστασης σε θαλάσσια συστήματα με έναν αποτελεσματικό, παραγωγικό και περιβαλλοντικά βιώσιμο τρόπο. Μακροπρόθεσμα, θα συμβάλει στην επίτευξη ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος στις ελληνικές μονάδες υδατοκαλλιέργειας και “καθαρότερων” θαλασσών για τους πολίτες.
Τέσσερις κύριες ερευνητικές κατευθύνσεις θα αναπτυχθούν για την επίτευξη των στόχων του SPINAQUA: (α) επιλογή γηγενών ειδών κατάλληλων για καλλιέργεια μέσω εκτεταμένων υποβρύχιων επισκοπήσεων της τοπικής βιοποικιλότητας των σπόγγων, (β) εγκατάσταση πειραματικής συγκαλλιέργειας σπόγγων και συστηματική παρακολούθηση για 2 έτη έτσι ώστε να αξιολογηθεί η επιβίωση και η ανάπτυξη των καλλιεργούμενων ειδών, (γ) αξιολόγηση της ικανότητας βιοαποκατάστασης των καλλιεργήσιμων σπόγγων μέσα από μια σειρά εργαστηριακών πειραμάτων υπό ελεγχόμενες συνθήκες που θα περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα χημικών και βιολογικών ρυπαντών που συναντώνται στις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας και (δ) διερεύνηση της δυνατότητας αξιοποίησης των καλλιεργήσιμων σπόγγων μέσα από στοχευμένη ανάλυση γνωστών βιοδραστικών μορίων υψηλού ενδιαφέροντος και έλεγχος της βιοδραστικότητας σε ακατέργαστα εκχυλίσματα σπόγγων.
Διαθέσιμος εξοπλισμός και υποδομές υποστήριξης
Η προτεινόμενη έρευνα θα διεξαχθεί στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), που θα παρέχει πλήρη πρόσβαση σε βασικές υποδομές για την υλοποίηση των SPINAQUA: (α) μια πλήρως λειτουργική πειραματική μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας στην Κρήτη, (β) το Εργαστήριο Βιοανάλυσης και Βιοτεχνολογίας, (γ) μια συστοιχία πειραματικών ενυδρείων βελτιστοποιημένων για θαλάσσια ασπόνδυλα, (δ) το Υποθαλάσσιο Βιοτεχνολογικό Πάρκο της Κρήτης, μια υποδομή που ήδη φιλοξενεί μονάδα σπογγοκαλλιέργειας ανοιχτής θάλασσας και (ε) το καταδυτικό συνεργείο του ΕΛΚΕΘΕ Κρήτης.
Χρηματοδότηση
Το πρόγραμμα SPINAQUA υποστηρίζεται από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) και το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ) στο πλαίσιο της «1ης Προκήρυξης Ερευνητικών Έργων ΕΛΙΔΕΚ για την Ενίσχυση Μεταδιδακτόρων Ερευνητών/Τριών». Το πρόγραμμα (Αριθμός Έργου: 239) υποβλήθηκε στον Τομέα των Φυσικών Επιστημών και θα λάβει συνολική χρηματοδότηση 349.910€ για 3 έτη (2019 – 2022).